Czym jest bibliometria?
Terminem tym określa się zbiór metod matematycznych i statystycznych służących do analizy potencjału naukowego. Za twórcę bibliometrii uważa się Eugene`a Garfielda, założyciela Institute for Scientific Information w Filadelfii (ISI – później Thomson Reuters, obecnie Clarivate Analytics). Prace ISI skupiały się na opracowaniu rozbudowanych indeksów cytowań i zaowocowały opublikowaniem w 1963 roku pierwszego Science Citation Index. Science Citation Index przekształcił się w Web of Knowledge, a następnie w Web of Science.
W celu określenia i oceny potencjału naukowego stosuje się wskaźniki liczbowe (mierniki oceny aktywności naukowej) takie jak:
- liczba publikacji,
- liczba cytowań,
- indeks Hirscha,
- Impact Factor
Podstawowe bazy dostarczające informacji o cytowaniach artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych:
Baza publikacji i cytowań na platformie Web of Science zawierająca indeksy:
- Science Citation Index Expanded – od 1945 roku,
- Social Sciences Citation Index – od 1956 roku,
- Arts & Humanities Citation Index – od 1975 roku,
- Conference Proceedings Citation Index – od 1990 roku,
- Book Citation Index– Science – od 2010 roku,
- Book Citation Index– Social Sciences & Humanities – od 2010 roku
- Emerging Sources Citation Index (ESCI) – od 2015
Baza Web of Science umożliwia analizę cytowań dorobku publikacyjnego poprzez wyszukanie wskaźników bibliometrycznych: liczby publikacji, liczby cytowań, indeksu Hirscha.
Najważniejsze narzędzia do oceny dorobku naukowego na platformie Web of Science: Journal Citation Report i InCites.
Scopus
Największa baza abstraktów i cytowań (Elsevier), pochodzących z recenzowanych źródeł (czasopisma, książki, materiały pokonferencyjne, patenty), wyposażona w narzędzia umożliwiające analizę danych o publikacjach naukowych. Oprócz podstawowych wskaźników bibliometrycznych tzn. liczby publikacji, liczby cytowań, indeksu Hirscha, wymienić należy wskaźniki oceny czasopism: CiteScore, SNIP, SJR.
Google Scholar
Google Scholar to wyszukiwarka naukowa przeszukująca wyselekcjonowane zasoby o charakterze naukowym (recenzowane książki, czasopisma, materiały konferencyjne, abstrakty, streszczenia czy sprawozdania), zawierająca dane o liczbie cytowań publikacji. Google Scholar Citations – narzędzie bazujące na danych z Google Scholar, które umożliwia autorowi założenie własnego profilu w celu sprawdzania własnych cytowań, czy indeksu Hirscha.
Narzędzia bibliometryczne (w bazie Web of Science):
• Journal Citation Reports – interdyscyplinarny ranking czasopism naukowych, publikowany corocznie przez frmę Clarivate Analytics (dawniej Thompson Reuters, a pierwotnie przez Institute for Scientific Information w Filadelfii) na platformie Web of Science. JCR w ramach corocznej edycji publikuje liczne wskaźniki cytowalności czasopism, wśród nich najbardziej znany Impact Factor.
• InCites – narzędzie służące do analizy dorobku naukowego instytucji badawczych na podstawie danych zawartych w Web of Sciences Core Collection (bazy Science Citation Index Expanded, Social Sciences Citation Index, Arts & Humanities Citation Index, Emerging Sources Citation Index) oraz Journal Citation Reports.
w bazie Scopus:
• SciVal – dodatkowe narzędzie Scopusa dolączone do krajowej licencji akademickiej od 2018 roku. Jest to narzędzie do analizy i wizualizacji danych o publikacjach naukowych z tysięcy instytucji badawczych, na podstawie publikacji indeksowanych w bazie Scopus. Daje szybki dostęp do danych, co pozwala analizować osiągnięcia naukowe i obserwować aktualne trendy w świecie nauki.
• MOSTWiedzy – portal zawierający informacje o polityce wydawniczej, działalności naukowej, infrastrukturze badawczej oraz o wydarzeniach naukwoych.
Wskaźniki bibliometryczne:
• Indeks Hirscha powstaje poprzez uszeregowanie artykułów wg liczby cytowań i wybranie pozycji artykułu, którego liczba cytowań jest większa lub równa jej liczbie porządkowej. H-index równy 10 oznacza więc, że autor ma 10 publikacji, z których każda cytowana była przynajmniej 10 razy.
• Impact Factor (JCR na platformie Web of Science) – wskaźnik cytowalności czasopism naukowych. Wskaźnik IF to iloraz liczby wszystkich cytowań artykułów z dwóch ostatnich lat do sumy artykułów opublikowanych w danym czasopiśmie w tych latach. Jest obliczany po zakończeniu roku i publikowany w połowie roku następnego.
• CiteScore (Scopus)– wskaźnik cytowalności czasopism naukowych, którego wartość określa średnią liczbę cytowań w danym roku, na podstawie artykułów opublikowanych w czasopiśmie w trzech ostatnich latach, podzielonych przez liczbę prac opublikowanych w tych trzech latach. Obliczany jest dla czasopisma jednorazowo po zakończeniu roku i publikowany w połowie roku następnego.
• SNIP (Source Normalized Impact per Paper) – znormalizowany współczynnik wpływu publikacji (w bazie Scopus), umożliwiający porównywanie czasopism z różnych dziedzin. Mierzy wpływ cytowania czasopisma w zależności od ogólnej liczby cytowań w dziedzinie, którą to czasopismo reprezentuje. Istotna jest ilość artykułów cytujących dane czasopismo w powiązaniu z ilością pozycji w wykazach wykorzystanej w artykułach literatury.
• SJR (SCImago Journal Rank), wskaźnik – miara prestiżu czasopisma (w bazie Scopus). W obliczaniu tego wskaźnika istotna jest dziedzina wiedzy, którą czasopismo reprezentuje i opinia (prestiż, reputacja) czasopisma cytującego, tzn. czasopismo przekazuje swój prestiż innemu czasopismu przez fakt cytowania go.